Politurowanie to jedna z wielu technik wykańczania drewna, kojarzona głównie ze stylowymi meblami dawnymi, meblami z minionych epok. Polega na wielokrotnym nakładaniu na powierzchnię drewna roztworu politury, czyli płatków szelaku rozpuszczonych w wysokoprocentowym, czystym alkoholu/spirytusie, stąd też przyjęło się mówić o politurze szelakowej (fr. vernis, niem. schellack-politur, wiener-politur). 

Politurowanie jest sztuką szlachetną i bardzo cenioną, bo wykonywaną od wielu już pokoleń niezmiennie według tych samych zasad – od początku do końca wyłącznie ręcznie. Politura nakładana tamponem ma bardzo wysoką jakość. Nadaje powierzchni drewna niezwykle gładkie, efektowne wykończenie z wysokim połyskiem (z racji swojej żywiczności przy okazji szlachetnie je konserwuje), wydobywając jednocześnie piękno usłojenia i naturalną barwę. Nakładanie politury to jednak cała nauka i wiele godzin praktyki. Dobre i poprawne położenie politury na mebel wymaga wprawy i znajomości tematu. Mebel pod politurowanie też powinien być wcześniej bardzo dobrze przygotowany, wolny od uszkodzeń, brudnych powłok, kurzu czy odspojeń okleiny. Politura szelakowa jest powłoką transparentną, położona na drewno wyeksponuje więc wszystkie jesgo wiekowe zalety, ale też i wady, zarówno te nabyte z wiekiem (które często stanową o oryginalności mebla), jak i te które będą wynikiem niedopracowania przy jego renowacji.

Niewątpliwą zaletą politury szelakowej jest jej odwracalność tj. w przeciwieństwie do lakierów, można ją bez problemu usunąć i wyczyścić (zmyć) oraz wielokrotnie odświeżać matując powierzchnię i dokładając kolejne nowe warstwy. Minusem mebli pokrytych politurą jest ich wrażliwość na wodę oraz alkohol i bezpośrednie stawiane bardzo gorących naczyń na zapoliturowanej powierzchni.

W stolarstwie europejskim technika politurowania znana jest od końca XVI wieku, kiedy to zaczęto sprowadzać z Indii podstawowy składnik politury – szelak. Nie było on jednak jeszcze wtedy wykorzystywany i praktykowany, tak jak dwa wieki później. Czym więc wykańczano dawniej meble? Te luksusowe, tworzone przez królewskich ebenistów zwłaszcza przez cały XVIII wiek były pokrywane werniksami i laką, pozostałe, skroniejsze i mniej wytworne, które stanowiły zdecydowaną większość wyrobów stolarskich zabezpieczano woskami, pokostami i olejami.

Przyjmuje si, że politura swoją największą popularność zdobyła na początku XIX wieku, (przyjmuje się, że od ok 1820 roku) kiedy to stolarze/ebeniści zaczęli właśnie tą techniką wykańczać meble stylowe. Od zawsze należała do towarów luksusowych i nigdy nie była tanim produktem, stąd też, z racji swojej ceny, była zarezerwowana głównie dla stolarzy miejskich i większych manufaktur meblowych.

Szelak to żywica organiczna wytwarzana przez owady żyjące w Tajlandii i Indiach (owady zwane czerwcami odżywiają się sokiem wysysanym spod kory drzew (figowców) i produkują substancję (na zasadzie śliny:) – szelak – tworząc w ten sposób pancerzyki dla ochrony swoich larw i oblepiając w ten sposób całe gałęzie drzew na których żerują. Szelak w wersji nieoczyszczonej jest więc w pierwszej formie żywiczną mieszanką szczątków owadów, kawałków kory i innych zanieczyszczeń, które zbierane i poddawane dalszej obróbce (m.in. oczyszczaniu i namaczaniu) tworzą w końcowej fazie formę cieniutkich płatków całkowicie rozpuszczalnych w spirytusie. 

W zależności od rodzaju drzewa szelak jest różnego zabarwienia, od żółtego do ciemno brązowy (tzw. bielont, lemon, orange i rubin – więcej w tym wpisie←). Mówi o podstawowej barwie rubinowej, z której poprzez odbarwianie pozyskuje się wspomniane pozostałe odcienie.

Do produkcji politury używane są cztery podstawowe kolory szelaku, występujące w wersji czystej, pozbawionej nadmiaru naturalnego wosku tzw. szelak odwoskowiony lub naturalnej z woskiem tzw. szelak nieodwoskowiony (kolorystycznie politura z takiego szelaku będzie bardziej mętna w kolorze).

Technika kładzenie politury na drewno jest często najtrudniejszą częścią wykańczania mebla. Wymaga dużego doświadczenia, wiedzy oraz wprawy.  Tak jak w przypadku fornirowania, jest bardzo pracochłonna, ale przede wszystkim czasochłonna. Składa się z kilku etapów, które należy wykonać z nieskazitelną precyzją. Praktycznie każdy ruch wykonany na meblu ma wpływ na efekt końcowy spolerowanej powierzchni, na której widoczne pozostaną wszelkie niedociągnięcia i niedopracowania, także te wynikające z początkowych prac przygotowujących mebel. W zależności od etapu polerowania, używa się różnej procentowo politury – od najmocniejszej w początkowej fazie tzw. zacierania porów drewna, po najsłabszą w ostatnich pociągnięciach gąbką, kiedy to praktycznie usuwa się już tylko nadmiar oleju pozostałego na polerowanej powierzchni.

 Sekretarzyk w stylu Ludwik Filip z poł. XIXw., w szlachetnej okleinie mahoniowej; stan przed i po renowacji, cały wykończony ręcznie nakładaną politurą szelakową

Podobnie rzecz ma się z tak zwaną czarną politurą*.… Read the rest