Mazerowanie, zwane zamiennie fladrowaniem (od niem. flader – słoje drewna) to technika malowania rysunku słojów drewna mająca za zadanie imitowanie szlachetniejszych i droższych gatunków. Może być wykonywana na różnych podłożach jak kamień, skóra czy papier, najczęściej jednak spotykana jest w meblarstwie dawnym, głównie ludowym. Za najlepiej nadające się do imitowania gatunki uważano buczynę, brzozę, olchę oraz iglastą sosnę i świerk, których właściwości organiczne pozwalały na dobre i trwałe barwienie. Uszlachetniano je domalowując wzorzyste słoje naśladujące barwę i strukturę ładniejszego i droższego gatunku.

*fotel wykonany z drewna brzozowego i bukowego, w całości mazerowanego na orzech – jedynie środkowa deska oparcia fornirowana jest orzechem 

Najczęściej imitowano dekoracyjny orzech, dąb oraz egzotyczny mahoń, palisander i heban. Posługiwano się często rozrzedzonym podkładem z farby (uprzednio nakładając zaprawę kredowo-klejową), na którym przy pomocy różnych barwników (np umbry, sieny, błękitu paryskiego) rysowano pożądany wzór, po czym całość finalnie utrwalano lakierem, pokostem lub politurą.

*stolik sygnowany etykietą „Thonet”, lata 20/30-te XXw., blat okleinowany naturalnym orzechem, carga oraz nogi wykonane z drewna bukowego w mazerunku; całość po renowacji wykończona politurą

Do rysowania słojów tzw. słojowania używano przeróżnych narzędzi:

• szczotek, gąbek, szmatek
• pędzli grzebieniowych
• profilowanych płytek i grzebieni (stalowych, gumowych)
• wałków przy pomocy których 'robiono’ pory drewna

*

Różnorodność wykorzystywanych barwników oraz gatunków które 'udawać’ miały szlachetniejsze okleiny, była bardzo duża. Na przykład drewno grabu dobrze dało się 'przemalować’ na mahoń a drewno cisu na heban.

Najbardziej popularne i najczęściej spotykane (głownie na meblach ludowych) wzory mazerunków to:

• linie faliste
• romby
• koła, półkola, ćwierć koła
• ukośne kratki
• ramki z umieszczonymi w nich wspomnianymi wzorami

*

Mazerowano różne wyroby stolarskie, nie tylko meble, ale i drzwi, boazerie, ramy. Czynność ta od zawsze wymagała wysokich umiejętności i zdolności rzemieślniczych, znajomości barwy i rysunku imitowanego drewna. Stosowana była, tak jak wspomniałam, z reguły na mało szlachetnych i dekoracyjnych gatunkach, na których 'niewiele się działo’, choć zdarzało się, że i orzechowe, ale prosto usłojone okleiny mazerowano na intensywny i zawiły mahoń czy palisander.

*witryna/serwantka w stylu Art Deco wykonana z drewna iglastego, częściowo fornirowanego orzechem –  całość mazerowana w kierunku imitacji usłojenia dekoracyjnego orzecha włoskiego i korzennego

Technika mazerowania i barwienia drewna najbardziej popularna stała się pod koniec XIX wieku i w okresie międzywojennym, kiedy to najwiecej 'podrabiało się’ szlachetnych gatunków, zwłaszcza przy produkcji tanich mebli nawiązujących np do drogich projektów w stylu Art-Deco. Niektóre egzemplarze wykonane były na naprawdę wysokim poziome, trudno więc było na pierwszy rzut oka odróżnić element faktycznie fornirowany orzechem od drewna ozdobnie pomalowanego.

Mazerowanie praktykowane było dość często w fabrykach mebli giętych, gdzie albo imitowano na drewnie bukowym szlachetne usłojenie – najczęściej pożądanego w tym okresie orzecha, palisandru lub hebanu, albo łączono mazerunek z naturalnymi okleinami, czyli 'dopasowywano’ wspomnianą buczynę (rzadziej brzozę) do zastosowanej w meblu okleiny. Bardzo ładnie widać to na różnego rodzaju krzesłach i fotelach – tak zwanych 'thonetach powstałych w latach międzywojennych.

Raz po raz spotykam mazerowane meble, ciekawe w formie i wykonaniu, które prezentują się naprawdę ładnie. Zazwyczaj mazerowane są tylko częściowo, by zgrać się z resztą elementów, które wykonane były już z ładnego gatunku. Przykład krzesła i fotela poniżej. Oparcia obu siedzisk wykonane zostały z profilowanej sklejki fornirowanej od frontu wzorzystym orzechem, pozostałe elementy jednak (nogi, rama, łączyny), wykonane zostały już z drewna bukowego i wykończona właśnie w mazerunku (charakterystyczne czarno-brązowe smugi). Buczyna została więc dopasowana do szlachetnego orzecha wykorzystanego na centralnym fragmencie mebla. Fornir na pozostałych elementach krzesła, z racji ich formy i kształtu, zupełnie by się nie sprawdził i szybko uległ by uszkodzeniu. Zastosowanie w tych meblach techniki mazerunku było więc w pełni uzasadnione i prawidłowe.

Kupując mebel mazerowany (częściowo czy w całości) musimy mieć jednak świadomość, że jego ew renowacja może przysporzyć więcej pracy niż przy klasycznym wykończeniu. Odtworzenie mazerunku nie jest proste, głównie z uwagi na potrzebę różnorodności barwników i dopasowanie ich do oryginalnie zachowanych fragmentów mebla. Wybierajmy więc takie egzemplarze, które nie mają zniszczonego malunku na centralnych miejscach, bo te, zwłaszcza jeśli mebel z uwagi na jego kiepski stan, trzeba dodatkowo kleić i wzmacniać stolarsko a potem z konieczności usunięcia kleju czy wyrównania powierzchni jeszcze przeszlifować, trudno będzie przywrócić do pierwotnego stanu. Renowacja mebli mazerowanych to w większości przypadków bardziej konserwacja powierzchni, polegająca na odświeżeniu istniejącej powłoki i ew domalowaniu, retuszowaniu istniejących braków i przetarć (pomocna jest kalka i odrysowanie rysunku drewna z zachowanej części mebla lub przerysowanie go z naturalnej deski lub liścia forniru). Kompleksowe czyszczenie mazerowanego mebla to usunięcie całego, oryginalnie wykonanego malunku już bezpowrotnie. Taki zakres prac spowoduje odsłonięcie natury drewna z jakiego meble został wykonany, czyli mało dekoracyjnej najczęściej olchy czy brzozy.