Sprężyny tapicerskie

Sprężyny tapicerskie były największą nowością w meblarstwie XIX wieku. Wynaleziono i wprowadzono je do powszechnego stosowania w okresie Biedermeiera, dokładnie pod koniec lat 20-tych XIX wieku*. Pierwszy fotel na sprężynach, którego zadaniem było poprawienie komfortu podróżującym na statkach podczas sztormów, został opatentowany w Anglii w 1826 roku przez Samuela Pratta. Wiek wcześniej – w II poł. XVIII wieku wprowadzono w meblarstwie szereg udoskonaleń technicznych, które w połączeniu z późniejszą wyściółką sprężynami, całościowo wypracowały kompleksową technologię tapicerstwa. Było to m.in.:

  • pikowanie tapicerki – najbardziej powszechne w II poł. XIXw. z racji dobrego dopasowywania się takiej tapicerki do ciała siedzącego Oryginalnie pikowana kanapa w stylu Ludwik Filip z poł.XIXw.
  • wzmacnianie krawędzi mebli, czyli miejsc najbardziej narażonych na zużycie czy uszkodzenia (tzw. odszywanie) Fotel eklektyczny z odszywaną tapicerką
  • wyjmowana ramka siedziska, która pozwoliła wpuszczać siedzenie w okrzynie  i wykonywać je oddzielnie od pozostałej konstrukcji mebla (wcześniejsze tapicerowane krzesła będą zawsze miały niewyjmowane siedzisko wyściełane tkaniną obiciową zakrywającą oskrzynienie). Przykład trzech różnych krzeseł i rodzai siedzisk: najstarsze empirowe, zachowane w oryginalnym, niezmienionym stanie, z tapicerką jeszcze tylko na włosiu i tkaniną wypuszczoną na ramę; drugie z siedziskiem wyplatanym ratanem (odtworzone współcześnie); trzecie z siedziskiem w formie wyjmowanej, luźnej ramki na sprężynach obitej skórą.

Trzy typy krzeseł i trzy różne siedziska

Jednak dopiero wynalezienie spiralnie zwiniętych sprężyn kompletnie zrewolucjonizowało całą tapicerkę meblową. Sprężyny umożliwiły wykonanie siedzisk o rożnym stopniu miękkości i grubości (zastąpiły tym samym płaskie siedzenia wyściełane), ale także zainicjowały powstanie wielu nowych konstrukcji tapicerskich jak:

  • formatka tapicerska, będąca przygotowywaną osobno częścią mebla o dopasowanych do niego wymiarach i kształcie,
  • podłoże tapicerskie, będące warstwą podtrzymującą układ tapicerski,
  • wyściółka pozwalająca uzyskać pożądany kształt, elastyczność i miękkość tapicerowanych części mebla; do czasu wynalezienia sprężyn materiałem najczęściej używanym do wyściełania siedziska było włosie końskie (używano go z resztą i w dalszych latach).

Fotel na zdjęciu poniżej, pochodzący z II poł. XXw wieku, mimo iż nie jest wiekowy, wykonany został z wyjątkową precyzją ściśle wg starych technologi. Pod właściwą tkaniną obiciową, na drewnianej ramie fotela kryje się aż 7 warstw materiałów które odpowiadają finalnie za komfort i wygodę siedzenia. Wykonanie trwałego i dobrego siedziska wiąże się z dużym nakładem pracy, ale efekt końcowy jest nieporównywalny z większością współczesnych wyrobów tapicerskich, opartych gównie na sztucznej i nietrwałej gąbce…

Pikowany fotel typu berżera z II poł. XXw.

Konstrukcja tapicerowanego fotela

Pierwsze tapicerowane meble do siedzenia zostały wykonane ok 1600 r., ale ogólnie dostępne i to tylko dla najzamożniejszej klasy społecznej stały się dopiero w II poł. XVII w. Do tego czasu siedziska krzeseł, foteli czy nawet kanap były zazwyczaj twarde, bo zrobione w całości z drewna, wyplatane np. z trzciny czy wikliny albo -co było już dużym luksusem – z oddzielnie kładzioną dodatkową poduszką. Pierwszą całkowicie tapicerowaną kanapą była natomiast popularna dziś kanapa typu chesterfield (zaprojektowana ok 1880 roku), która to zapoczątkowała masową produkcję komfortowych, tapicerowanych mebli na sprężynach.

Podstawowa wiedza na temat historii tapicerstwa jest o tyle przydatna, bo pomaga właściwie datować meble. Jeśli krzesło, fotel czy kanapa zachowały się w oryginalnym stanie i nie miały przez dziesięciolecia wymienianej tapicerki (co obecnie zdarza się już bardzo rzadko), to po typach siedzeń możemy właśnie stwierdzić ich stopień oryginalności i określić przybliżony okres wykonania.

*same sprężyny opatentował w 1822 roku w Wiedniu George Junigl

SONY DSCFotel w stylu Art Deco z lat 30-tych XXw, tapicerka odszywana, na sprężynach

16 Responses

  1. Dzieki za kolejny fascynujący materiał 🙂
    Mam 2 pytania do tematu:
    – czym jest dokładnie surówka (+odpowiednik współczesny)
    – czym jest dokładnie wata (+odpowiednik współczesny)
    i jeden temat zupełnie nie w temacie:
    – czy można gdzieś kupić czarną lakę?

    1. Surówka to klasyczne, najczęściej białe płótno, stosowane też i w obecnym tapicerstwie. Wata natomiast to standardowy wyrób, współcześnie używany, z tym tylko, że bardziej zbita i gęściejsza. W sprawie laki proszę zapytać w sklepie dla artystów i konserwatorów Arte-Metal na ul. Długiej w Warszawie,
      Pozdrawiam,

  2. Fajny artykuł, mam kilka krzeseł w piwnicy, chcę odnowić drewno i wymienić obicia tapicerskie, teraz wiem, że siedzisko to nie tylko gąbka i materiał tapicerski 🙂

  3. Witam, mam pytanie odnośnie sznurka w sprężynach. Odnawiam włąsnie stary fotel, sznurki niby nie sa jakieś bardzo sfatygowane, ale sprężyny układają się nierówno – z taką górką na środku. Czy wiązanie sznurka to jakaś specjalna technika? Pozdrawiam serdecznie 🙂

    1. Witam, niestety pracami czysto tapicerskimi się nie zajmuję, ale wiązanie sznurka to raczej specjalna technika, tak by sprężyny dobrze sie układamy i tworzyły trwałą konstrukcję siedziska,
      Pozdrawiam,
      Aneta

  4. Witam
    Mam 4 krzeselka w dosc dobrym stanie.Podbitka jednak jest troszke zniszczona a wykonana jest jakby z papieru ktory jest juz miejscowo podarty .Czym mozna to zastapic aby zachowac orginalny wyglad.W jakim okresie stosowano taki material?Pozdrawiam
    Adam

  5. Witam, jestem początkująca w temacie i zamiast na śmietnik trafił do mnie taki fotel. Czy ktoś widział cis takiego i mógłby podzielić się wiedzą na jego temat? Biorę się właśnie za renowację i chciałabym coś o nim wiedzieć… Z góry dzięki

  6. Mam pytanie i wielki problem, potrzebuję sprężyny bonellowe o wysokości ok 23cm. Nigdzie nie mogę takich znaleźć. Może potrafi mi ktoś pomóc? Dziękuję i pozdrawiam

  7. DZIEN DOBRY
    GDZIE MOZNA KUPIC TAKIE SPREZYNY DO STARYCH MEBLI?MAM STARA KANAPE W KTOREJ PARE SPREZYN PEKLO I MUSZE JE WYMIENIC.
    pOZDRAWIAM
    MATEUSZ KUBICA

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *