Sklejka – zamiennie klejanka, szperdykta lub dykta, innymi słowy płyta zbudowana ze sklejonych* ze sobą naprzemiennie (zawsze krzyżowo, czyli w poprzek słojów sąsiedniej warstwy) cienkich płatów forniru/obłogu zw. dalej okleinami. Liczba fornirów/obłogów jest nieparzysta. Poszczególne arkusze oklein mogą być jednakowej lub różnej grubości, muszą być jednak zawsze rozmieszczone symetrycznie do arkusza środkowego.
W sklejce rozróżnia się środek tj. warstwę wewnętrzną złożoną z jednego lub kilku fornirów oraz obłogi tworzące warstwę zewnętrzną. Sklejka może być:
- w zależności od rodzajów drewna użytego na obłogi – sklejką iglastą (najczęściej sosnową), liściastą (wspomniana buczyna, olcha, brzoza), egzotyczą (wykonana z gatunkow egzotycznych)
- sklejką ogólnego przeznaczenia lub sklejką specjalną np lotniczą czy szkutniczą
- pokryta już docelowo dekoracyjną okleiną np popularnym orzechem charakterystycznym dla mebli produkowanych od lat 30-tych do lat 60/70-tych XX.. tzw. sklejka fornirowana
- może być też powleczona i zabezpieczona powłoką malarsko-lakiereniczą
- z uwagi na swoją budowę sklejka występuje w różnych grubościach np. 3mm, 4mm, 5mm, 6mm, 8mm, 12mm, 18mm, 30mm itd…
- z uwagi na stopień odporności na działanie wody i zastosowanie rozróżnia się sklejkę suchotrwałą i wodoodporną (W1 i W2)
- w zależności zaś od wykończenia dzielimy ją na oszlifowaną (0) i nieoszlifowaną (1)
- rozróżnia się cztery klasy sklejki: A, B, BB, BBB
- o zakwalifikowaniu sklejki do danej klasy decyduje ilość i rozmiar wad w obłogach (zabarwienie/sęki itp.) oraz wady powstałe na etapie produkcji (plamy/pęknięcia/zakładki/przeszlifowania itp.)
- przyjmuje się, że wilgotnośc sklejki powinna wynosić od 5 do 12%
Sklejka wprowadzona została w meblarstwie do użytku około 1886 roku, choć techniczna zasada produkcji sklejki została sformułowana pod koniec XVIII wieku w angielskim patencie. Produkowana była głównie w fabrykach na terenie Rosji i zaboru rosyjskiego, przede wszystkim z gatunków liściastych – buczyny, olszyny, brzozy, dębiny.
*dawniej do klejenia sklejek używano klejów pochodzenia naturalnego: kostnego, skórnego, kazeinowego; obecnie używa się klejów syntetycznych stosowanych w podwyższonej temperaturze i pod ciśnieniem, dzięki czemu uzyskuje się sklejki wodoodporne i niezwykle elastyczne (tzw kształtki:)
Najpopularniejszą znaną mi w meblarstwie sklejką jest sklejka bukowa, a to za sprawą wykorzystania jej w masowej produkcji mebli giętych zapoczątkowanej przez Michaela Thoneta i jego synów od połowy XIXw.(Gebruder Thonet, z czasem Thonet). Służyła ona przede wszystkim (i nadal niezmiennie służy) do wypełniania oparć i siedzisk, wycinana w kształcie okrągłym, owalnym czy trapezowatym (stosowana w tych meblach zamiennie z wyplotką rattanową). Jest ona z resztą znakiem charakterystycznym i rozpoznawczym całej rodziny mebli giętych, w których stanowi istotny element konstrukcyjny i dekoracyjny. Stosowana sklejka była bowiem prosta/gładka lub dodatkowo ozdabiana ornamentami: wytłaczana, wypalana, perforowana, dziurkowana, wycinana czy intarsjowana. Wachlarz motywów dekoracyjnych był różnorodny – od regencyjnych czy kwiatowych typowych dla secesji, po geometryczne, uporządkowane art-decowskie wzory czy inspirowane kulturą ludowa narodowe motywy góralskie:) Zawsze była ona jednak profilowana, tak by swym wklęsłym charakterystycznym wyobleniem zapewnić choć odrobinę większy komfort siedzenia:)
Niektóre firmy produkujące meble z giętej buczyny oferowały na przykład do jednego siedziska dwa rodzaje sklejkowych oparć czy przy tym samym modelu krzesła kilka rodzajów dekoracyjnych sklejek do wyboru z różnym motywem zdobniczym.
Sklejka chętnie wykorzystywana była także przy produkcji różnego rodzaju opakowań, pudeł czy skrzyń (w tym pokryw maszyn do szycia), a z czasem do produkcji całych mebli z jednego płata, np. w Szkole Bauhausu, w projekty Alvara Aalto, Le Corbusiera czy Marcela Breuera. Wyjątkowo lubiła się z konstrukcjami mebli z giętych rur.
Prostota i jednocześnie przyjemna funkcjonalność sklejki była wykorzystywana również w doskonałych projektach polskich architektów zrzeszonych w Spółdzielni ŁAD. W dwudziestoleciu międzywojennym wykorzystywana była także w przemyśle lotniczym, morskim i kolejowym. W technice malarskiej chętnie stosowana jako podobrazie. W Polsce w latach 30-tych XXw. istniało ok 20 prężnie działajacych fabryk produkujących płytę klejoną.
Wykorzystanie sklejki jako uniwersalnego materiału meblarskiego kontynuowano z powodzeniem także po II wojnie światowej. Doskonałym przykładem jest czechosłowackie wzornictwo przemysłowe oraz polskie projekty będące jednocześnie ikonami mebli z okresu PRL. Meble zaprojektowane m.in. przez Teresę Kruszewską (unikatowe dziś krzesło 'Muszelka’), projekty Marii Chomentowskiej (krzesło 'Płucka’ wykonane z lakierowanego litego drewno i sklejki), genialne i nowatorskie krzesła Jana Kurzątowskiego i Mariana Sigmunda, ale także szereg popularnych sprzętów produkowanych już seryjnie i przemysłowo jak różnego rodzaju stoliki pod sprzęt rtv (w nich najczęściej ze sklejki zbudowane były blaty) i meblościanki, w których kluczową rolę pełniła właśnie sklejka.
Sklejka, z uwagi na przemian krzyżowy układ włókien, jest materiałem bardzo wytrzymałym i elastycznym, niekurczliwym a przy tym lekkim, sprężystym i podatnym na gięcie, przyjemnie sprężynującym i dającym tym samym delikatnie pływającą swobodę siedzenia. Jako budulec mebla wykazuje wyrównane właściwości mechaniczne i wysoką wytrzymałość zarówno wzdłuż, jak i w poprzek arkusza. W procesie renowacji mebli, jeśli tylko jest taka możliwość – jest poddawana naprawie, często bowiem stanowi (tyczy się to przede wszystkim mebli giętych) ważny i oryginalny element całego wyrobu.
2 Responses
Czy orientuje się Pani, z jakich lat oraz z jakiej fabryki może być krzesło z motywem drzewa którego zdjęcie jest w tym wpisie?
Pozdrawiam
Dzień dobry,
tak prawdopodbnie Bondyrz (Czerki i Jakimowicz) albo J&J.Kohn
pozdrawiam,
Aneta