Starych mebli czar ®

Spotkałam parę dni temu bardzo ciekawy i nietypowy egzemplarz. Forma typowo eklektyczna. Na pierwszy rzut oka wydawałoby się, że jest to klasyczne krzesło z podciętymi przez kogoś nogami. Proporcje jednak trochę dziwne i nietypowe, do tego nie ma śladów po skracanej wysokości. Po dokładniejszych oględzinach doszłam do wniosku, że jest to jednak oryginalny fotelik dla dziecka. Mebel tym bardziej ciekawy, że spotykany niezbyt często. Patrząc na stan drewna i tapicerki oraz sposób wykonania, wnioskuję, że powstał pod koniec XIX w.. Jak na tamte lata z pewnością nie było to klasyczne dziecięce siedzisko spotykane w większości domów. Jego cena też raczej nie była niska. Podejrzewam, że został zrobiony na specjalne zamówienie (może dla wnuka lub wnuczki przez dziadka stolarza). Wykonany z masywu orzechowego z toczonymi nogami, ozdobną galeryjką i rzeźbieniami w oparciu oraz z siedziskiem na sprężynach, pokrytym dobrej jakości tkaniną, był niewątpliwie mebelkiem luksusowym, na który mogli sobie pozwolić tylko zamożniejsi ludzie. Zawsze mnie cieszy, gdy tak nietypowe przedmioty przetrwają do naszych czasów a fotelik jakby nie było ma już dobrze ponad 100 lat. Jakie były jego losy przez te wszystkie dziesięciolecia, w jakich domach 'bywał’ i kto z niego korzystał, tego niestety już się nie dowiem… Jednak już sam fakt spotkania takiego sprzętu (i poniekąd możliwości wpływu na jego dalszy los), sprawia mi ogromną satysfakcję. Obecnie fotelik jest w dość kiepskim stanie, wymaga gruntownej i kompleksowej renowacji, zarówno stolarskiej jak i tapicerskiej. Po niej jednak z pewnością odzyska swój dawny urok i wdzięk. Tym bardziej, że jako prezent ma niedługo trafić do bardzo młodego mężczyzny, dopiero co rozpoczynającego swoje życiowe obcowanie z antycznymi meblami… 😉

Duży, masywny i bardzo wygodny. Nazwa i funkcja fotela jest ściśle związana z jego formą i wyglądem. Projekt fotela zrodził się we Francji w I poł. XVII w., za czasów panowania króla Ludwika XIV. Był to nowy typ siedziska dworskiego, przeznaczony wyłączne dla elity rządzącej (zresztą wysokie oparcia foteli – wzorowane na tronach – w minionych czasach reprezentowały powagę i godność osoby siedzącej). Charakterystycznym elementem uszaka jest wysoki, lekko odchylony do tyłu i w całości tapicerowany zaplecek, zakończony po bokach dwoma dodatkowymi, półkolistymi poduszeczkami tzw. uszami, które mają służyć nie tylko dla swobodnego oparcia, ale i jako… ochrona głowy przed chłodem i przeciągami. Siedzisko fotela szerokie i miękkie, również pokryte tkaniną, wzniesione jest na drewnianych nogach, przeważnie wygiętych kabriolowo (często w kształcie lwich łap z pazurami obejmującymi kulę), rzadziej na nogach toczonych lub prostych.  W czasach współczesnych fotel pełni funkcję mebla typowo wypoczynkowego, ustawiany jest przeważnie w gabinetach lub salonach (np. przy kominku), często występuje w parze z podnóżkiem.

Fotel 'uszak’ w stylu Chippendale z pocz. XXw.

Fotele ’ uszaki’ wykonane współcześnie (wzory form dawne)

Mebel, zdrobniale nazywany niciakiem, to niewielkich rozmiarów stolik przeznaczony do robótek ręcznych. Projekt mebla narodził się najprawdopodobniej na przełomie XVII i XVIII w. w Anglii.

Bardzo modny w XIX w., występujący niemal we wszystkich formach, najczęściej w stylu biedermeierowskim, ludwikowskim lub eklektycznym. Typowo kobiecy mebel. Stosunkowo drogi i luksusowy, zwłaszcza w połączeniu ze stolikiem do gier lub pisania (model bardzo rzadko spotykany na współczesnym rynku antykwarycznym). Przeznaczony głównie do salonów i pokojów damskich – buduarów (ustawiany pod ścianą lub przy oknie), z możliwością przenoszenia w inne części domu. Dekoracyjny i funkcjonalny. Charakterystycznym elementem niciaka jest ozdobny, uchylny blat  i szuflada (najczęściej jedna lub dwie) z licznymi przegródkami oraz schowkami na przybory do szycia, często też z poduszeczką na igły. Dolna część stolika jest różna w zależności od stylu wykonania: kolumna prosta, graniasta lub w kształcie liry u biedermeiera, rzeźbiona z trójnogiem u Ludwika Filipa, toczona i profilowana z tralkowatymi łączynami w eklektyzmie.

Niciaki wykonywano z różnych szlachetnych gatunków drewna, najczęściej z finezyjnie ułożonym fornirem na blacie. W zależności od czasu i stylu był to palisander, mahoń, orzech, jesion, czereśnia lub brzoza.

Obecnie coraz trudniej znaleźć w pełni oryginalny dziewiętnastowieczny okaz. Z uwagi na delikatną formę i niewielkie rozmiary niciaki najczęściej ulegały zniszczeniom, stąd też zachowało się ich niewiele. Czasem na różnego rodzaju targach staroci widuję wiekowe, choć zazwyczaj niekompletne już egzemplarze, wymagające gruntownej renowacji. Niekiedy są to składaki z elementami dobieranymi od innych mebli np. nogą lub oskrzynią, które na pierwszy rzut oka uchodzą za oryginały. Sporadycznie też stoliki do robótek pojawiają się na aukcjach, osiągając zazwyczaj dość wysoką cenę w porównaniu do innych, większych gabarytowo mebli. W zależności od wieku, stylu i stanu zachowania niciaki wyceniane są od ok 1 tyś. zł wzwyż. Inne spotykane, to już najczęściej stoliki z I poł. XX w., dużo skromniejsze i prostsze w wykonaniu niż te z epoki.

1. niciak w stylu Ludwik Filip z II poł. XIXw., kraj pochodzenia Polska, okleina mahoń piramida, konstrukcja sosna; stan przed renowacją

2. niciak Biedermeier z 1837 r., sygnowany, kraj pochodzenia Dania – Kopenhaga, okleina i drewno mahoń, konstrukcja sosna; oryginalny stan zachowania

3. niciak w stylu tzw. 'późny Biedermeier’ z I poł. XIXw., kraj pochodzenia Niemcy, drewno jesion; stan po renowacji

4. niciak eklektyczny z pocz. XXw. , kraj pochodzenia Niemcy/Austria?, drewno i okleina orzech, konstrukcja sosna/brzoza; stan po renowacji

5. niciak eklektyczny z koń. XIX w., kraj pochodzenia Niemcy, drewno i okleina orzech, konstrukcja brzoza; stan po renowacji

W Polsce kolekcje mebli biedermeierowskich możemy spotkać w m.in. w:

• Muzeum Pałacu w Wilanowie
• Muzeum Narodowym w Warszawie
• Muzeum Narodowym we Wrocławiu
• Muzeum Pałacu im.A.Mickiewicza w Śmiełowie
• Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu
• Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej

Biedermeier, czyli „zacny Pan Meier” (z połączenia słów bieder-zacny i popularnego niem. nazwiska Meier), narodził się w krajach niemieckojęzycznych jako alternatywa dla bogatego, francuskiego empiru. Panował w latach 1815-1848 praktycznie we wszystkich krajach Europy Środkowej i Wschodniej, także w Rosji i Skandynawii*. Głównymi ośrodkami rozwoju biedermeieru były Berlin i Wiedeń. Styl o typowo mieszczańskim charakterze, ale wykorzystywany również przy wyposażeniu wnętrz arystokratycznych pałaców jaki i szlacheckich dworków. Doskonale odzwierciedlał sytuację polityczną i przemiany społeczne z pierwszej połowy XIX w. (od Kongresu Wiedeńskiego po Wiosnę Ludów). Prosty i funkcjonalny, ze skromnym wzornictwem, bez nadmiaru dekoracji i dążeń do przepychu, a przy tym bardzo elegancki. Wyraźnie nacechowany romantyczną filozofią, ale zdecydowanie bardziej praktyczny i użytkowy. Przede wszystkim dopasowany do potrzeb człowieka. Czerpiący z minionych epok wiele inspiracji (zwłaszcza z antyku), ale nie uciekający się od powtarzania wzorców. Styl, który bardzo wyraźnie zbliżył przeciętnego człowieka do sztuki (zarezerwowanej do tej pory wyłącznie dla wyższych klas społecznych) i umożliwił mu życie w stylowych i gustownych wnętrzach.

Formy mebli biedermeierowskich były spójne i harmonijne. Bardzo starannie zaprojektowane i dokładnie wykonane. Cechowały je proste, nieskomplikowane kształty**. Do ich wyrobu używano szlachetnych gatunków drewna, eksponując naturalne piękno i kolorystykę usłojenia, głównie przy użyciu forniru (mahoń, orzech, czereśnia, brzoza czeczotka, jesion). Dekoracje były bardzo delikatne: skromna snycerka, intarsja żyłkowa, okucia z kości, złoconego brązu lub mosiądzu. Ozdobą była sama forma mebla i drewno z którego został wykonany. Najbardziej popularnymi sprzętami były te tworzące wystrój salonu (głównego miejsca spotkań domowników i ich gości): kanapy (i inne siedziska typu fotele, krzesła, gondolki), stoły, witryny, komody oraz sekretery. Obowiązkowy był również niciak, niewielki stoliczek do robótek ręcznych Pani domu.

Uniwersalny charakter (możliwość łączenia z innymi stylami np.secesją lub art deco) oraz elegancka forma mebli biedermeierowskich została doceniona również we współczesnych czasach. Kojarzone z prostym i funkcjonalnym, a zarazem bardzo prestiżowym wystrojem, stały się na nowo bardzo modne i poszukiwane. Będąc oryginalną ozdobą naszych wnętrz, są przy okazji doskonałą lokatą kapitału.

* meble z końca lat 40-tych XIXw. określa się mianem’ 'późnego biedermeieru’ , natomiast te powstałe na przełomie XIX/XXw., kiedy to styl na nowo przeżywał rozkwit, 'drugim biedermeierem’;

** istniała wyraźna różnica w projektach mebli wytwarzanych przez niemieckich i austriackich stolarzy; niemiecki biedermeier jest masywny, sztywny i zdecydowanie bardziej surowy, natomiast w austriackim możemy dostrzec więcej lżejszych, łukowatych i obłych form; najbardziej widoczne jest to w projektach krzeseł i foteli.